Nietoperze w budynku – poznaj nietoperze żyjące w sąsiedztwie ludzi

Nietoperze wbrew pozorom to bardzo przyjazne i pomocne stworzenia. Są małymi żarłokami, które w ciągu jednej nocy potrafią zjeść ok. 1000 owadów, np. borowiec zjada ok. 30 chrabąszczy, a nocek rudy - 500 komarów. Zjadają takie owady, które są w stanie przełknąć. Pomagają ptakom zachować naturalną równowagę biologiczną wśród owadów, gdyż ptaki żerują za dnia, a nietoperze w nocy. Śmierć tych zwierząt byłaby dla nas katastrofalna w skutkach.

Fot. Nocek duży zinwentaryzowany w piwnicy budynku podczas wykonywania opinii chiropterologicznej mającej na celu zinwentaryzowanie budynku przed pracami termomodernizacyjnymi

6 gatunków nietoperzy zamieszkujących budynki w miastach

Powszechnie wiadomo, że na świecie występuje ok. 1100 gatunków nietoperzy, a w samej Polsce stwierdzono ich 26. Budynki mieszkalne zastępują im naturalne środowisko, którego w dzisiejszych czasach, co raz mniej, na rzecz różnorodnych budowli.

Poznaj 6 gatunków nietoperzy zamieszkujących w naszych domach:

1. Mroczek późny Eptesicus serotinus

Jeden z największych gatunków nietoperzy zamieszkujący nasze tereny. Bardzo lubi towarzystwo człowieka, szczególnie latem i zimą. Głównie osiedla się na strychach, w szczelinach dylatacyjnych, za izolacją i w ścianach starych domostw zlokalizowanych na wsiach, obrzeżach miast i blisko lasów, chociaż niekiedy spotykany jest również w dużych aglomeracjach miejskich. Jego ulubiony pokarm stanowią komary, chrząszcze i muchy;

Fot. Mroczek późny Eptesicus serotinus. Do schronienia wystarczy mu niewielka szczelina w ubytku w elewacji budynku. Łatwo jest go przeoczyć podczas wykonywania opinii chiropterologicznej

2. Mroczek posrebrzany Vespertilio murinus

Nazwa związana z ubarwieniem nietoperza - posiada srebrne, jasne końcówki sierści. Występuje rzadziej niż mroczek późny. Odżywia się małymi muchówkami, ćmami i chrząszczami. Żyje sam lub w niewielkich grupkach. Uwielbia osiedlać się w budynkach (w szczelinach i otworach ścian, za okiennicami, w dachach, pod dachówkami, otworach wentylacyjnych) i dziuplach drzew;

3. Nocek duży Myotis myotis

Kolejny największy nietoperz występujący w Polsce. Żeruje na obrzeżach terenów leśnych. Jego pokarm stanowią owady, tj. chrząszcze, świerszcze i pająki schwytane na ziemi podczas lotu. Mogą go spotkać osoby, których domy mają duże i przestronne strychy, gdzie najczęściej wiszą w małych grupkach. Ponadto spotkać je można w szczelinach i otworach ścian, za okiennicami, w wentylacji;

Fot. Nocek duży zasiedlający piwnice budynku. Często można go zaobserwować w oficynach budynku.

4. Borowiec wielki Nyctalus noctula

Zasiedla budynki podczas migracji. Upodobał sobie do zasiedlania bloki wielkopłytowe, z dużą liczbą szczelin i otworów, betonowych paneli, okien, przewodów wentylacyjnych. Należą do gatunku bardzo hałaśliwego. Żywi się dużymi owadami;

5. karlik większy Pipistrellus nathusii

Można go spotkać nawet w nowo wybudowanych domostwach, w piwnicach, na strychu, pod dachówkami, w otworach i szczelinach dylatacyjnych. Często można go spotkać także w winorośli pokrywającej nasze ściany budynków lub w stosie drewna, które trzymamy na dworzu. Gatunek wędrujący - potrafi przemierzyć nawet ok. 2000 km;

6. karlik malutki Pipistrellus pipistrellus

Najmniejsze gatunki nietoperzy występujących w Polsce. Można je spotkać w domkach jednorodzinnych i letniskowych, gdyż lubią małe przestrzenie. Chętnie zajmują stare, jak i nowe domostwa. Zimują w różnorodnych szczelinach i otworach, pod dachówkami, w przewodach wentylacyjnych, w piwnicach i na strychach oraz wewnątrz pomieszczeń. Młode karliki opuszczają siedliska w sposób tzw. "inwazji" - masowo wylatują z gniazd i szukają schronień, wówczas jest ich największa umieralność. Żywi się małymi muchówkami i ćmami.

Ponadto w naszych domostwach można spotkac inne gatunki nietoperzy, np. gacek brunatny (Plecotus auritus), nocek wąsatek (Myotis mystacinus), podkowiec mały (Thinolophus hipposideros), borowiaczek (Nyctalus leisleri) oraz mopek (Barbatella barabastellus).

Detektor ultradźwięków (BatCorder – ecoObs) wykorzystywany przez chiropterologa podczas wykonywania monitoringu nietoperzy w budynkach.

Zagrożenia dla nietoperzy

Nietoperze są ssakami, którym grozi wyginięcie. Wbrew pozorom na ziemi jest ich z dnia na dzień co raz mniej, a to wszystko oczywiście zasługa człowieka.

Zagrożenia dzielą się na naturalne i antropogeniczne.

Zagrożenia naturalne:

• choroby (np. wścieklizna);
• pasożyty wewnętrzne (np. tasiemce, nicienie);
• pasożyty zewnętrzne (np. roztocza, kleszcze, pchły, muchówki);
• drapieżnictwo (np. sowy);
• złe warunki atmosferyczne (mroźna, długa zima, upały, ulewy).

Zagrożenia antropogeniczne:

• przede wszystkim budowa elektrowni wiatrowych - kolizja z wiatrakami, zaburzenia echolokacji;
• drugim najważniejszym zagrożeniem są remonty, termomodernizacja i budowy domów - niszczenie ich siedlisk, zalepianie szczelin i otworów;
• stosowanie oprysków na polach oraz różnorodnej chemii, która zabija owady stanowiące pokarm dla nietoperzy;
• wycinka drzew i krzewów;
• przekształcanie terenów rolnych, podmokłych, na budowlane;
• zanieczyszczenia komunalne i przemysłowe;
• nowe budownictwo - bez otworów i szczelin, w których mogłyby zagnieździć się nietoperze;
• wybudzenie z hibernacji nietoperzy - tracą one wówczas mnóstwo energii na znalezienie nowej kryjówki, co może doprowadzić do ich wycieńczenia i śmierci;
• transport drogowy i kolejowy - np. oświetlenie nadjeżdżających pojazdów, które oślepia nietoperze, kolizja z ekranami akustycznymi;
• niszczenie kryjówek.

Jak pomóc nietoperzom?

Szacuje się, że najwięcej nietoperzy ginie w okresie letnim, lipiec - wrzesień, szczególnie dotyczy to młodych osobników. Drogi i wiatraki są najbardziej destrukcyjne dla tych zwierząt. Światła samochodów zwabiają owady (np. ćmy), a za nimi lecą nietoperze. Ofiarami samochodów padają najczęściej mroczek późny, karlik malutki i gacek brunatny. Wiatraki z kolei najczęściej emitują fale, które zaburzają echolokację nietoperzy. Ofiarami wiatraków padają najczęściej: borowiec wielki, karlik malutki i karlik większy.

Fot. Kamera inspekcyjna, bardzo przydatne narzędzie do wykrywania nietoperzy obecnych w budynkach.

Kilka opcji, jak pomóc nietoperzom przetrwać w tych niesprzyjających dla nich warunkach:

1. zmniejszenie używania chemikaliów na polach i lasach;
2. wykonywanie remontów, modernizacji i rozbiórek w okresach poza rozrodem, lęgami i hibernacją nietoperzy;
3. "oszczędzanie" miejsc siedliskowych nietoperzy podczas modernizacji budynków;
4. edukacja społeczeństwa;
5. inwentaryzacje siedlisk nietoperzy;
6. budowa odpowiednich skrzynek stanowiących schronienia zastępcze.

Pamiętaj! Przed rozpoczęciem prac modernizacyjnych budynku, musisz rozeznać się jakie gatunki oraz ilości nietoperzy zasiedlają Twój budynek. Należy zlokalizować wszystkie siedliska, w miarę możliwości. Nietoperze lubią zagnieżdżać się w miejscach, których w życiu byś się nie spodziewał. W tym celu pomocna może okazać się dłoń naszych chiropterologów, którzy specjalizują się w tego typu działaniach. Przygotujemy dla Ciebie niezbędną dokumentację ekspertyzę chiropterologiczną oraz pomożemy uzyskać niezbędne pozwolenia na wykonanie prac modernizacyjnych. Zadzwoń do naszego Oddziału w Szczecinie. Umów się na bezpłatną poradę!

Podsumowanie

Prace remontowo - budowlane powinny być poprzedzone inwentaryzacją przyroniczną, na co najmniej rok przed ich rozpoczęciem!

Inwentaryzacja nietoperzy powinna być wykonana dwiema metodami:

1. obserwacja aktywności nietoperzy;
2. oględziny bezpośrednie.

Zdarza się, że miejsca, w których dotychczas przebywały nietoperze opuszczane sezonowo, by po jakimś czasie znowu były zasiedlane. Zwierzęta te potrafią osiedlać się w miejscach mało oczywistych i rzadko spotykanych. Nasi eksperci dysponują wiedzą, doświadczeniem i sprzętem niezbędnym, by bezkonfliktowo zabezpieczyć interesy Twoje i przyrody. Oferujemy:

• prowadzimy nasłuchy za pomocą rejestratora ultradźwięków, by znaleźć gniazda nietoperzy,
• wykonujemy oględziny siedlisk zlokalizowanych w trudno dostępnych miejscach za pomocą endoskopu,
• proponujemy optymalne metody planowania prowadzenia prac zgodnie ze zwyczajami nietoperzy,
• proponujemy rozwiązania kompensacyjne dotyczące zapewnienia nietoperzom siedlisk zastępczych w ramach rekompensaty tych zniszczonych podczas prac.

Skontaktuj się z nami - Oddział w Szczecinie - www.ornitolog.szczecin.pl.