Ptaki zbiorowisk wodnych – czapla Ardea cinerea

Monitoring obecności i przelotów ptaków jest niezbędny w procesie przygotowania raportu o ocenie oddziaływania przedsięwzięcia na środowiska. Podczas prowadzenia monitoringu bardzo ważne jest żeby szczególną uwagę zwrócić na ptaki nad zbiornikami wodnymi, stawami czy rzekami. Jednym z gatunków, którego naturalnym środowiskiem życia są okolice zbiorników wodnych jest czapla Ardea cinerea.

Przykro było żurawiowi,
Że samotnie ryby łowi.
Patrzy - czapla na wysepce
Wdzięcznie z błota wodę chłepce…
Jan Brzechwa

Czapla jest ptakiem równie charakterystycznym i rozpoznawalnym jak bocian czy żuraw. Najbardziej charakterystyczna jest czapla siwa Ardea cinerea. Trochę mniejsza od swoich „kolegów”, ok 90-105cm długości ciała, o popielatym upierzeniu na grzbiecie i białawym na brzuchu. Z tyłu głowy zwisa niewielki pęk czarnych piór potocznie zwanych „czubem”, zaś z przodu szyi widnieje rząd czarnych plamek. Jej kuzynka – czapla biała Egretta alba ma trochę smuklejszą sylwetkę i esowato wygiętą szyję. Piękne białe pióra kontrastujące z żółtym dziobem i brązowymi nogami (u młodych osobników) bądź z czarnym dziobem i czerwonymi nogami(u dorosłych osobników) sprawiają, że jest widoczna z daleka i nie do pomylenia z innym ptakiem.

Podczas prowadzenia monitoringu przelotów ptaków ważne jest prowadzenie obserwacji przy zbiornikach wodnych ze względu na aktywność w tych miejscach ptaków np. czapli Ardea cinerea

Czaple, jak wspomniał w wierszu Jan Brzechwa, lubią osiedlać się na terenach podmokłych, bagnistych, preferują obszary zalewowe, zbiorniki zaporowe, stare drzewostany w pobliżu wód lub stawów hodowlanych. Często można spotkać skupiska czapli zwane czapliskami po kilka, kilkanaście par. Ptaki te budują gniazda z gałęzi, łodyg i liści i umieszczają je na drzewach lub w trzcinach.

Biologia życia, okres rozrodczy i wychowywanie potomstwa przez czaple Ardea cinerea

Czaple składają 3-5 niebieskawych jaj. Okres wysiadywania to około 25 dni. W tym czasie,jajkami opiekują się oboje rodzice, wysiadując je na zmianę. Po wykluciu również dzielą się obowiązkami, ogrzewaniem młodych (nawet do 3 tygodni po wykluciu) a także karmieniem. Pożywienie piskląt czapli to głównie:

• rybki
• wstępnie przetrawionymi przez rodzica

Dorosłe osobniki wzbogacają swoją dietę o:

• większe ryby,
• płazy,
• małe ssaki
• bezkręgowce, na które cierpliwie czatują, najchętniej w płytkiej wodzie.

Po około dwóch miesiącach potomstwo się usamodzielnia i „odchodzi” z gniazda. Przez krótki czas młode odwiedzają rodzinne gniazdo, ale po całkowitym usamodzielnieniu rozpraszają się po całej Polsce. Dojrzałość płciową osiągają w wieku dwóch lat. Najstarsza żyjąca czapla, którą udało się zbadać i oznakować miała aż 25 lat.

Sierpień i wrzesień to okres jesiennych przelotów czapli Ardea cinerea wówczas odlatują na zimowiska. Część czapli zostaje na zimę na południu Polski.

Czaple przylatują do Polski w marcu, odlatują w okolicach sierpnia/ września. Niewielka część populacji zostaje i zimuje, głównie na południu kraju. W dzisiejszych czasach niemałym osiągnięciem jest podejście do czapli bliżej niż 100 m, ponieważ są to ptaki wyjątkowo ostrożne i bardzo płochliwe, nauczone doświadczeniem swoich przodków unikania ludzi. Jeszcze przed stu laty ptaki te były masowo wybijane… Dlaczego? Dla piór… długie, lśniące białe pióra, które wyrastają im w czasie godów były niezwykle cenione i pożądane wśród modnych dam, i ich bogatych mężów jako podkreślenie statusu i pozycji w towarzystwie. Wiele fortun powstało w oparciu o pióra egzotycznych ptaków (w tym czapli białej) , równie wiele upadło. Jedną z ciekawostek niechlubnej historii handlu piórami jest fakt, że głównym ładunkiem Tytanica w jego jedynym rejsie były właśnie pióra…Masakra ptaków (w skali globalnej) zapoczątkowała powstanie pierwszych organizacji na rzecz zwierząt – Królewskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków (1889r w Wielkiej Brytanii) oraz amerykańskiego Stowarzyszenia Audubon (w 1905r) Dzięki nim, a także - paradoksalnie- I wojnie światowej, „pierzasty” biznes upadł i wiele gatunków – w tym nasza rodzima czapla biała- dostały szansę na odbudowanie gatunku. Obecnie zarówno czapla biała jak i siwa są gatunkiem częściowo chronionym (wyjątek stanowią tereny stawów hodowlanych). Miejmy nadzieję, że obecna populacja czapli siwej - 10.000 par oraz czapli białej (do 2012roku) - 157 par będzie systematycznie wzrastać, aby nasze dzieci i wnuki mogły podziwiać to dostojne i olśniewające zwierzę.